BozUj
Leven in een joert
Bozuj oftewel ‘grijs huis’. Tegenwoordig is het vilt om een bozuj te maken wat witter, maar in vroeger tijd was het ontegenzeggelijk grijs.
Waarover hebben we het? Over joerts natuurlijk. De term joert is zoiets als een soortnaam en ieder land met een nomadencultuur heeft z’n eigen naam voor de joert, en de onze is bozuj.
Een bozuj is de woning van nomaden. Het moet bescherming en accommodatie bieden onder alle weersomstandigheden: regen, zon, vrieskou of hittegolf. Je kunt een bozuj opbouwen en afbreken binnen enkele uren, dus waren en zijn ze gemakkelijk te verplaatsen als de nomaden verder moeten trekken vanwege het vee. Het zijn heel solide, semipermanente verblijven waar families in wonen wanneer hun vee op de omringende weidegrond graast.
En wat die grijsheid aangaat, de binnenkant van een echte nomadische bozuj biedt een verrassend spectrum aan versiering en kleur. Zodra je binnenstapt word je overvallen door de schoonheid van een echte bozuj. De bozuj is n.l. bekleed met kleurige tapijten, geborduurde kleden, pelsen, etc. Boven in de bozuj kan men een opening maken om het licht of om de zon naar binnen te laten. De hoepel boven in de bozuj heeft een bepaald motief: de tunduk. Dit motief kan je terugvinden op de Kirgizische vlag.
De bozuj is als woning voor een hele familie, vrij klein. Om dit samenleven zo goed mogelijk te laten verlopen zijn er enkele regels waar men zich aan moet houden. Zo is het rechtergedeelte van de bozuj de kant van de vrouwen. Daar staat de kachel, waarop wordt gekookt en die de joert warm houdt in de winter. Het linker gedeelte is voor de mannen. Ze hangen er hun kleren, herders- en jachtuitrusting. Recht tegenover de ingang van de bozuj staat meestal een kist en daarop bevinden zich dekens en tapijten. Deze worden ‘s nachts uitgespreid op de vloer die bestaat uit shyrdaks, traditionele Kirgizische tapijten.
De plaats in het midden van de bozuj, recht tegenover de ingang is bestemd voor de
belangrijkste persoon van het gezelschap, vaak is dat de plaats van de gast. Iedereen slaapt in dezelfde ruimte, er is dus niet veel privacy. Voor pasgetrouwde stellen wordt er echter soms een gordijn in de bozuj opgehangen
Tegenwoordig leven er meer mensen in de dorpen dan in bozuj, maar nog steeds trekken veel bewoners van het platteland in de zomermaanden de bergen. Zij verblijven gedurende die periode met hun vee en ook vaak met dat van hun familie en buren, op de bergweiden. In het najaar keren ze terug naar de dorpen en wonen in lemen, houten of stenen huizen, afhankelijk van hun welstand. Er zijn echter veel families die nog steeds een bozuj op hun erf hebben staan, deze wordt zowel gebruikt voor feestelijkheden, om gasten te ontvangen en voor begrafenisrituelen. De bozuj is en blijft nog steeds het symbool van het land